keek op de week

Aardrijkskunde als stem voor STEM

Geachte minister, beleidsmakers en onderwijsverantwoordelijken,

Dit schrijven komt naar aanleiding van de noodkreet in de Tijd dat er nog nooit zo weinig leerlingen voor S.T.EM. kozen en ja dat verwondert me niet eens: het is zielloze lege doos zonder narratief!

Met 30 jaar ervaring in het onderwijs als aardrijkskunde docent, bestuurslid van Vla-geo.be en leerkracht informatica-hardware, richt ik mij tot u in deze open brief. De wereld verandert niet langzaam: de geopolitieke verhoudingen, grondstoffenschaarste, klimaatrisico’s, demografische verschuivingen eisen een herijking en verrijking van ons onderwijsbeleid. Aardrijkskunde mag niet ontbreken, neen ook geen bijvak zijn in STEM: het is de moeder, de verbindende kern, de noodzaak voor wie wil begrijpen, anticiperen én handelen. Als er nu eens 1 vak is waarbij het narratief het leitmotiv is… dan is het wel in dit unieke vak!

De urgentie

  1. Grondstoffen & geo-politiek
    Denk aan zeldzame aardmetalen, lithium, kobalt, fosfaten; essentiële ingrediënten voor batterijen, zonnecellen, moderne elektronica. Wie deze hulpbronnen beheerst, wie toegang heeft tot transport routes, wie weerbaar is tegen leveringsonderbrekingen, bepaalt mede wie de wereld vormgeeft. In de schoot van de VLA vind je haast voor ieder van deze grondstoffen uitgewerkte lespakketten en ideeën terug die echter, in het kader van “het zich goed voelen” verdwijnen omdat er maar 1 luttel uurtje ter beschikking is.
  2. Energietransitie & klimaatverandering
    Hernieuwbare energiebronnen (zonne-energie, windenergie, geothermie) zijn niet gelijkmatig verdeeld. De behoefte aan opslag, infrastructuur, distributie, stabiliteit van netten, en weerbaarheid van regio’s tegen extremen vraagt inzicht in schaal, locatie, omgeving. We merken nu al op dat het eilandje denken en politiek gekrakeel de dans der elektronen in ons eigen Vlaanderen, laat staan België niet leiden kan. Laat staan dat er een Europese “visie” hieromtrent is.
  3. Handelsnetwerken, crisis & afhankelijkheden
    De COVID-19 pandemie, de oorlog in Oekraïne, verstoringen in scheepvaartroutes (Suez-kanaal, Panamakanaal, Houthavens), bescherming van zeemilieus en zeestraten — allemaal voorbeelden dat locaties, transportcorridors en internationale samenwerking cruciaal zijn. Het doorknippen van netwerkkabels, het vlaggenspel in cyberspace, net allemaal urgente veranderingen waar ons landje stekeblind voor is.
  4. Migratie, water, voedselzekerheid
    Klimaatdroogte, overstromingen, stijgende zeespiegel(?) regio’s raken onbewoonbaar, landbouwgronden verdwijnen, voedselproductie verschuift. Leerlingen moeten deze redenen begrijpen, kunnen analyseren en oplossingen bedenken. En dan te bedenken dat enkele topinnovaties om met dit alles om te gaan van Vlaamse ondernemers komen! Toptalent, maar onmiskenbaar miskend!!

Al deze thema’s laten zien dat STEM zonder geo-politieke en geo-economische context half is. Aardrijkskunde biedt die context en wervelend narratief

Wat ontbreekt vandaag

  • Gebrek aan ruimte in curriculum voor geo-economische thema’s (leveringsketens, grondstoffenbeleid, infrastructuur, geopolitieke risico’s).
  • Onvoldoende training van docenten in kaartanalyse, GIS, remote sensing, geodata waardoor die onderdelen oppervlakkig of optioneel blijven.
  • Ongelijke middelen: veel scholen missen veldwerkfaciliteiten, meetapparatuur, digitale tools, internationale casestudy’s.
  • Onvoldoende aandacht voor interdisciplinariteit: STEM-beleid richt zich vaak op vakken zoals wiskunde, chemie, fysica, technologie, maar vergeet het belang van integratie met aardrijkskunde.

Beleidsvoorstellen

  1. Versterking aardrijkskunde in het curriculum
    • Maak aardrijkskunde officieel kernvak in STEM-strategie.
    • Minimum aantal uren per leerjaar opnemen, zeker in lagere en middenfase.
  2. Curriculaire verbreding met geo-politiek & geo-economie
    • Modules toevoegen over grondstoffen, wereldhandel, geopolitieke machtsverhoudingen, energie-infrastructuur, klimaat-migratie etc.
    • Case studies uit de regio én internationale context.
  3. Docentenprofessionaliteit & middelen
    • Structurele bij- en nascholing in geo-data, GIS, remote sensing, kaartinterpretatie.
    • Scholen voorzien van meetkits, digitale tools, toegang tot geo-databanken, samenwerking met onderzoek of industrie.
    • Financiële stimuleringsmaatregelen voor scholen die interdisciplinaire STEM-geo projecten uitvoeren.
  4. Internationale oriëntatie & samenwerking
    • Uitwisselingsprogramma’s, internationale projecten over geo-politieke risico’s, global value chains.
    • Partnerschappen met universiteiten, onderzoeksinstituten, NGO’s, bedrijven die zich richten op geo-politiek/geostrategie.
  5. Monitoring en verantwoordelijkheid
    • KPI’s opnemen: aantal leerlingen dat aardrijkskunde kiest; percentage meisjes in STEM-richtingen; aantal geo-data en GIS projecten op school; mate van geo-economie in lesinhoud.
    • Jaarlijks rapport over de stand van geo-bewust onderwijs binnen STEM.

Call to action

Ik nodig u uit, Minister, om snel te handelen: organiseer een overleg met vertegenwoordigers van aardrijkskunde, STEM-experts, geo-politici, en jongeren om een roadmap op te stellen. Stel een werkgroep in die voor 1 jaar duidelijke beleidsmaatregelen formuleert.

De toekomst vraagt van ons niet alleen technologie & wetenschap, maar inzicht in plaats, macht en hulpbronverdeling. Dat inzicht begint bij aardrijkskunde.

Met hoopvolle en strijdvaardige groet,
Marc Bellinkx
Docent aardrijkskunde, bestuurslid Vla-Geo.be

Plaats een reactie