Heb je al eens gehoord van de AMOC? Grote kans van niet — maar de kans is groot dat je de effecten kent uit de rampenfilm The Day After Tomorrow, waarin de wereld plotseling in een ijzige nachtmerrie belandt. Hoewel de film zwaar overdrijft, is de wetenschappelijke basis van het verhaal wél reëel.

De AMOC staat voor de Atlantic Meridional Overturning Circulation — ook wel de Noord-Atlantische diepwaterpomp. Het is een essentieel onderdeel van de thermohaliene circulatie: een mondiale oceaanstroming die warme, zoute oppervlaktestromen (zoals de Golfstroom) naar het noorden voert en koud, zout diep water terug laat stromen naar het zuiden.

Deze oceaan”transportband” is belangrijker dan je denkt. De AMOC zorgt ervoor dat Noordwest-Europa een mild klimaat heeft. Zonder deze stroming zou het in Nederland kouder, droger en veel meer continentaal zijn: grotere temperatuurverschillen tussen zomer en winter. 🌦️

Wat is het probleem dan?
Door de opwarming van de aarde smelt de Groenlandse ijskap versneld, waardoor veel zoet smeltwater in de Noord-Atlantische Oceaan terechtkomt. Dat water is lichter dan zout water en bemoeilijkt de vorming van koud, zwaar water dat normaal naar de diepte zinkt. Daardoor kan de AMOC vertragen of zelfs tijdelijk stilvallen.

Wat gebeurt er dan?

• West-Europa kan te maken krijgen met koudere winters en drogere zomers.
• De zeespiegel aan de oostkust van de VS zou kunnen stijgen.
• Regenpatronen in de tropen (denk aan de moesson) kunnen verschuiven, met grote gevolgen voor miljoenen mensen.

Dus ja, het heeft gevolgen van de palingfeesten in Bornem tot het surfen in Plymouth. Alleen: we gaan er geen tweede IJstijd mee krijgen in één week, zoals Hollywood ons wil doen geloven. Maar het is wél een duidelijk signaal dat klimaatsystemen gevoelig zijn voor veranderingen.

Feit is dat de AMOC verzwakt. En dat is geen sciencefiction. Of dit uiteindelijk leidt tot abrupte klimaatsveranderingen? De toekomst zal het uitwijzen. Maar dat het nieuws hierover nog meer zal opborrelen, staat als een paal boven water.

De gevolgen van een verzwakkende AMOC beperken zich niet tot onze surfplannen of palingfestijnen. Het hele klimaatsysteem staat op het spel. Denk aan de Hadleycellen, die normaal zorgen voor een duidelijke verdeling van natte en droge gebieden op aarde. De AMOC voedt het temperatuurverschil tussen noord en zuid, en dat verschil is cruciaal voor de werking van deze cellen. Als het noordelijk halfrond afkoelt, verplaatst de ITCZ, de gordel van tropische regen, zich zuidwaarts. Minder regen voor India, droogte in de Sahel.

Gelukkig is er hoop: initiatieven zoals de herbebossing van de Sahel zorgen voor lokale verdamping en koeling, wat de convectie stimuleert en de ITCZ als het ware ‘naar boven trekt’. De bomen helpen dus niet alleen tegen woestijnvorming, maar ook tegen mondiale klimaatinstabiliteit. Of ze opgewassen zijn tegen een slabakkende oceaanmotor, valt af te wachten…

Over die oceaanmotor gesproken: ziehier een visualisatie

fotocredit: pxhere